نسل تغییرات عمیق، قربانی صلح نخواهد شد
پس از سقوط رژیم طالبان، تغییراتی در بخش‌های گوناگون جامعه به میان آمد که از آن جمله می‌توان به دسترسی جوانان، اعم از دختران و پسران به فرصت‌های آموزشی و کاری اشاره کرد. با افزایش این فرصت‌ها و در کنار آن فراهم‌شدن زمینه‌های پیشرفت برای تعداد زیادی از مردم کشور در سال‌های اخیر، بسیاری از شهروندان از جمله بانوان، در حوزه‌های گوناگون رشد کردند و به موفقیت دست یافتند. حضور زنان در بخش‌های مختلف، از جمله مناصب دولتی و فعالیت‌های اجتماعی بخشی از این موفقیت‌ها است که بسیاری، از آن با عنوان تغییرات عمیق در جامعه یاد می‌کنند و به گفته‌ی آنان صاحبان این دست‌آوردها، قربانی شدن موفقیت‌های‌شان در گفت‌وگوهای صلح را نخواهند پذیرفت. عارف رحمانی، نماینده‌ی مجلس، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید، خواسته‌های طالبان حاکی از این است که آنان خواهان احیای امارت اسلامی ولو با یک نام مستعار استند، اما تغییرات عمیقی در جامعه پدید آمده است و چنین چیزی برای مردم افغانستان پذیرفتنی نیست. «نمی‌توان زنانی که تا رتبه‌های عالی علمی تحصیل کرده‌اند و صاحب مناصب و کرسی‌های دولتی استند، در جامعه فعالیت می‌کنند یا تجارت‌های خصوصی دارند را نادیده گرفت. هم‌چنین قربانی کردن یک نسل جوان شامل چند میلیون فارغ‌التحصیل دانشگاه که به دنبال تغییر استند ناممکن است و هیچ یک از این موارد را نمی‌توان پذیرفت.» شبکه: شما به تغییراتی در رابطه با حضور زنان در اجتماع و سیاست اشاره کردید و این‌که نادیده گرفته‌شدن این دست‌آوردها برای آنان پذیرفتنی نیست، با توجه به رویکردی که طالبان نسبت به زنان دارند، به باور شما نفس روبه‌رو شدن بانوان با طالبان، چه در جایگاه اعضای تیم مذاکره‌کننده و چه به عنوان نمایندگان رسانه‌ها چه تاثیری بر دیدگاه طالبان خواهد داشت؟ رحمانی: به باور من طالبان به نوعی غافل‌گیر شدند، اما چون اصلا تغییری نکرده‌اند این موضوع برای‌شان زیاد مهم نبود و آن‌گونه که باید رفتار نسبتا انسانی و مدنی از خود نشان ندادند. من فکر می‌کنم تا زمانی که طالبان واقعیت‌های عینی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی بیست سال گذشته در مورد زنان را نپذیرند و تا وقتی که از لحاظ ایدیولوژیک یک تغییر عمیق در بخش اعتقادات‌شان به وجود نیاید، باید به صورت جدی نگران نقض حقوق زنان در حوزه‌هایی که طالبان پس از توافق صلح صاحب صلاحیت و مسئولیت قانونی در آن می‌شوند بود. نکته‌ی دیگر این است که من طرف‌دار افراط نیستم؛ وقتی ما می‌گوییم جمهوریت، یعنی مردم و بعد بلافاصله می‌گوییم اسلامیت، ما چه در بخش مردان و چه در حوزه‌ی زنان یک سلسله قیود رفتاری داریم؛ به همین دلیل فکر می‌کنم اگر بانویی به نماینده‌گی از مردم، جامعه‌ی مدنی یا خبرنگاران در چنین جایی حضور می‌یابد باید یک بانوی مسلمان معتدل و متمدن باشد که نشان بدهد وقتی در مورد یک انسان مورد عنایت قانون اساسی حرف می‌زنیم، منظور چنین شخصی است. شبکه: اگر احتمالا محدودیتی در مورد حقوق زنان از سوی طالبان مطرح شود، موقف حکومت چه باید باشد؟ رحمانی: فکر می‌کنم باید با هر چیزی که حقوق انسانی زنان را محدود کند برخورد شود. ما تشنه‌ی صلح استیم و طالبان خواستار کشتار و ویران‌گری استند. صلح یک معنی دارد و آن هم ایجاد آرامش است، اما اگر یک فضای آرامش گورستانی ایجاد شود و صلح استبدادی به وجود بیاید، بهتر همان است که جنگ صورت بگیرد. اگر طالبان خواهان نظامی استند که نتیجه‌ی آن یک آرامش گورستانی به نام صلح باشد، به گمان من این صلح ممکن است نهایتا تا پنج سال پاسخ‌گو باشد و پس از آن یک‌بار دیگر جنگ داخلی آغاز خواهد شد. بهتر است طالبان واقعیت‌های زمان را درک کنند و بپذیرند که یک نسل و عصر دیگر آمده است و دنیا نمی‌تواند طالبانیسم و وحشی‌گری‌های آنان را بپذیرد. این گروه باید بر اساس روح معتدلانه‌ی آموزه‌های اسلام و باورهای اسلامی حکومتی را ایجاد کند که مردم در سایه‌ی آن بتوانند به سوی رفاه و بارور کردن استعدادهای خود بروند. شبکه: ارزیابی‌تان از آن‌چه تا کنون در مذاکرات اتفاق افتاده است، چیست؟ رحمانی: من فکر می‌کنم که طالبان در یک بازی بسیار پیچیده، امتیازات لازم را از امریکا گرفته و طبیعی است که امتیازاتی نیز به امریکایی‌ها داده‌اند. آزادی پنج هزار تروریست بدون این‌که آتش‌بسی برقرار شود یا توافق بسیار جدی صورت بگیرد، در واقع شاید بزرگترین امتیاز و بهایی بود که امریکا می‌توانست به طالبان بدهد، اما اتفاقی که افتاد این بود که طالبان دیگر بهانه‌ای برای عدم آغاز مذاکرات با دولت افغانستان نداشتند و دست‌شان خالی شد، ولی از آن‌جایی که طالبان از اساس، طرف‌دار مذاکره و صلح نیستند عملاً تن به مذاکرات واقعی نخواهند داد. تقریباً یک ماه یا کم‌تر از آن است که این گروه با سرسختی روی یک سلسله شروط برای آغاز مذاکره ایستاده‌گی کرده است که این شروط برای دولت ما قابل قبول نیست. شبکه: در مورد این شروط کمی بیش‌تر توضیح بدهید. رحمانی: یکی از مسائلی که طالبان مطرح کردند این بود که در فرایند مذاکرات، مباحث طبق فقه حنفی پیش برود و بحث رسیده‌گی به حقوق اقلیت‌ها و بحث مذهب جعفری پس از توافق و استقرار در کابل آغاز شود، در حالی که این برای دولت افغانستان قابل قبول نیست و اگر فرض کنیم چنین چیزی اتفاق بیفتد، در واقع در حدود هفت تا هشت میلیون جمعیت شیعه‌مذهب کشور که قانون اساسی جمهوری اسلامی افغانستان حق آنان را به رسمیت شناخته است، نادیده گرفته خواهند شد. آیا چنین چیزی ممکن است؟ بحث بعدی این است که طالبان تنوع و تکثر را از بین می‌برند، جمهوریت را نمی‌خواهند و خواستار نظامی استند که همان امارت اسلامی است، اما با یک نام مستعار. یکی از موضوعات دیگر این است که طالبان تا کنون نپذیرفته‌اند که با آزاد شدن پنج هزار زندانی باید به سمت آتش‌بس بروند و برعکس هر روز دست به انفجار و انتحار می‌زنند. شبکه: چه مواردی باید از خطوط سرخ دولت در مذاکرات باشد؟ رحمانی: خطوط سرخ دولت و مردم افغانستان واضح است؛ اگر قانون اساسی کشور از مردم گرفته شود، فکر می‌کنم دیگر فرقی نداشته باشد که در این‌جا یک حکومت شاهنشاهی، مطلقه یا مشروطه بیاورید یا یک امارت اسلامی؛ به این معنی که یک عقب‌گرد جدی اتفاق خواهد افتاد و چنین چیزی قابل قبول مردم نیست. به باور آقای رحمانی، مشکلی که در مورد گفت‌وگوهای صلح وجود دارد این است که طالبان از یک سو در حال مذاکره با دولت افغانستان استند و از سوی دیگر حملات آنان در حال شدت‌گرفتن است که این حالت حاکی از نوعی دوگانگی است و جنگ عملا ادامه دارد. با این حال به گفته‌ی وی، در حال حاضر برخی قدرت‌های منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای از ارزش‌های جمهوریت حمایت می‌کنند که نکته‌ی مثبتی برای افغانستان است. گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با عارف رحمانی، نماینده‌ی مجلس