احترام به حقوق بشر باید مبنای گفت‌وگوهای صلح باشد
از جمله مواردی که فعالان جامعه‌ی مدنی و حقوق زن به عنوان موضوعات مهم و اساسی مورد بحث در گفت‌وگوهای صلح همواره به آن تاکید کرده‌اند، موضوع حفظ حقوق اساسی شهروندان است. به باور این فعالان، گفت‌وگوهای صلح باید بر مبنای احترام به حقوق بشر باشد. عمراحمد پروانی، فعال مدنی، در گفت‌وگویی با شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر (شبکه) می‌گوید، حفظ حقوق اساسی مردم باید خط سرخ دولت باشد و گفت‌وگوها باید متکی به پذیرفتن حقوق غیر قابل انکار شهروندان باشد. «حفظ حقوق اساسی شهروندان که در قانون اساسی گنجانده شده برای آزادی بیان و اندیشه، حق تحصیل و حق انتخاب شغل است. فکر می‌کنم سندی کامل‌تر از این نیست که مبنای گفت‌وگوها احترام به حقوق بشر باشد.» شبکه: با این وجود، ارزیابی شما از گفت‌وگوهای صلح چیست؟ پروانی: گفت‌وگو در نفس خود بسیار خوب است، استفاده از مذاکرات به جای تفنگ و ریختن خون اقدام خوبی است. از سوی دیگر برای طالبان نیز باید فرصتی فراهم شود تا خواسته‌های خود را در میان بگذارند. حتی اگر گفت‌وگوها به نتیجه نرسد، امیدواریم که تجارت ناشی از آن در رفتار و باورهای دو طرف تغییر ایجاد می‌کند. شبکه: حضور زنان در روند صلح چه تاثیری بر این روند دارد؟ پروانی: حضور زنان، به ویژه بانوان با سواد و با سابقه در ترکیب هیئت گفت‌وگوکننده‌ی دولت، آن هم در حالتی که در تیم گفت‌وگوکننده‌ی طالبان هیچ بانویی نیست، دو پیام می‌تواند داشته باشد؛ نخست این‌که زنان به عنوان نیمی از جمعیت کشور باید در چنین رویداد مهمی حضور داشته باشند و دیگر این‌که عدم حضور نماینده‌گان زن در تیم طالبان یکی از نکات منفی برای آنان است و نشان می‌دهد که آنان نیمی از جمعیت کشور را در حدی نمی‌دانند که بتوانند در چنین نشست‌هایی حضور یابند و از حقوق خود دفاع کنند. به هر صورت نماینده‌گان زن می‌توانند خواسته‌ها و دست‌آوردها و تغییراتی که در بخش حقوق و آزادی‌های‌شان آمده است را به طالبان تفهیم و این پیام را به آنان منتقل کنند که زنان افغانستان در حدی استند که بتوانند در کنار مردان برای صلح گفت‌وگو و با صدای بلند از حق خود و هم‌نوعان‌شان دفاع کنند. این اتفاق خوب را به فال نیک می‌گیریم. شبکه: به نظر شما تیم مذاکره‌کننده ظرفیت و آمادگی لازم برای دفاع از حقوق زنان را دارد؟ پروانی: اگر هیئت مذاکره‌کننده با مشورت و هم‌آهنگی با نهادهایی چون وزارت صلح، شورای عالی مصالحه و ده‌ها نهاد مدنی که به شکل رضاکار برای صلح کار می‌کنند پیش برود، تاثیر بیش‌تری خواهد داشت. اعضای تیم مذاکره‌کننده به جز چندتن‌شان که بر اساس سلیقه‌ی سیاسی انتخاب شده‌اند، افرادی‌اند که در مذاکره توانا استند و دانش و آگاهی کافی از تاریخ صد سال گذشته‌ی کشور، به ویژه چهار دهه‌ی اخیر دارند و می‌توان روی دانش آنان حساب کرد، با این وجود اگر همه‌چیز منحصر به تیم مذاکره‌کننده باشد، فکر نمی‌کنم کافی باشد و اعضای تیم باید با نهادهای همکار در هم‌آهنگی باشند. شبکه: به نظر شما حضور طالبان چه تاثیری بر فعالیت زنان در جامعه خواهد گذاشت؟ پروانی: حضور طالبان در قدرت بستگی به دو سند و دو نوع واکنش دارد؛ منظور از دو سند، اول سند امضا شده بین طالبان و امریکا است و دومی سندی است که بین طالبان و دولت جمهوری اسلامی افغانستان به امضا می‌رسد. دو نوع واکنش نیز، عبارت از واکنش جامعه‌ی مدنی، یکی در جریان مذاکرات و دیگری پس از امضای توافق می‌باشد. این‌ها تعیین می‌کند که طالبان چه تاثیری بر نقش زنان در جامعه خواهند گذاشت. اگر ما به عنوان فعالان جامعه‌ی مدنی سکوت کنیم، مطمئنا خواسته‌های تندروانه و محدودکننده‌ی طالبان تحقق خواهد یافت. به نظر من در صورت وجود مقاومت و انسجام در میان نیروهای آزادی‌طلب، طالبان نمی‌توانند تاثیر چندانی داشته باشند؛ چون اکنون آنان با محیط‌های شهری و میلیونی مواجه‌اند، هزاران تن از شهروندان به صفحات اجتماعی دسترسی دارند و رسانه‌ها نیز در جامعه فعالیت دارند، اما اگر مذاکرات به درستی پیش نرود و ما نیز واکنشی نشان ندهیم، امکان این هست که دوباره محدود شویم و یک بخش بزرگ از دست‌آوردهای سال‌های اخیر نادیده گرفته شود. شبکه: به نظر شما چه تضمینی وجود دارد که طالبان پس از گفت‌وگوهای صلح، بر تعهدات خود پابند بمانند؟ پروانی: برای یک گروه شورشی مثل طالب که سابقه‌ی سرکوب کردن مردم را دارد، هیچ تضمینی وجود ندارد. جوامع غربی، به ویژه امریکا با دادن تعهد به طرف‌های مذاکره‌کننده در مسائل سیاسی، در بسیاری از موارد این مذاکره می‌توانند کمک کنند و این امر می‌تواند به سادگی ممکن شود، اما با این وجود آن‌چه ضامن حفظ آزادی‌ها است بیش‌تر آگاهی ما و همبستگی نیروهای فعال جامعه است که می‌تواند طرف‌ها را تحت فشارهای مدنی قرار بدهد. در نهایت همه چیز بستگی به ما دارد؛ چون جامعه‌ی جهانی در موارد زیادی عملکرد چندگانه داشته است. به باور آقای پروانی، حکومت افغانستان توانسته است در برابر آن‌چه طرح امارتی طالب بود و طرح صلحی که بیش‌تر یک نمایش سیاسی در داخل خود امریکا است، با استفاده از روایت دفاع از جمهوریت سیاست امریکا را به چالش بکشد و اراده‌ی مردم، به ویژه فعالان مدنی این است که در برابر روایت امارت از جمهوریت دفاع کنند و انتخاب آگاهانه داشته باشند. گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با عمر احمد پروانی، فعال مدنی