روایت فعالان زن از دشمنان ناشناخته؛ طالبانی با هویت دیگر یا دیگرانی با هویت طالب؟
کودکی‌اش در مهاجرت می‌گذرد و در نوجوانی و پس از سقوط طالبان با خانواده‌اش به کشور باز می‌گردند. او که دوره‌ی مکتب را در مهاجرت به پایان رسانده است، به دلیل مشکلات امنیتی مجبور می‌شود دوره‌ی دانشگاه را به صورت غیرحضوری به پایان برساند. مریم درانی، که اکنون از فعالان نام‌آشنا در بخش حقوق زنان در قندهار است، مانند هر شهروند دیگری، در هر لحظه از زنده‌گی‌اش در کشور، ترس‌ها و تجربه‌هایی از نا‌امنی و افکار خشونت‌پرور داشته است. بانو درانی که مسوولیت رادیویی به نام «زن» را برعهده دارد و حامی چند نهاد مربوط به زنان است، می‌گوید از آغاز فعالیت‌های‌شان، او و همکارانش تهدیدها و محدودیت‌های زیادی را تجربه کرده‌اند: «از آن‌جایی که فعالیت‌های ما مرتبط با زنان است، تا کنون چندین‌بار تهدید شده‌ایم، کارمندان رادیوی ما یا تماس‌های تهدیدآمیز دریافت می‌کنند یا در کوچه و بازار به صورت علنی و مستقیم تهدید می‌شوند. گاهی نیز به دلیل مشکلات امنیتی، ما اجازه‌ی رفتن به برخی مناطق را نداریم.» بانو درانی می‌افزاید که در بخش مشکلات امنیتی، آن‌چه بیش از هر مورد دیگری زنان، به ویژه زنان شاغل را نشا‌نه می‌گیرد، ترورهای هدف‌مند است، اما به باور او این ترورها، همیشه کار طالبان نیست: «همیشه نمی‌توان ترورها را به طالبان نسبت داد؛ چون برخی افراد، به دلیل مشکلات شخصی یا رقابت با یک فرد، دست به ترور می‌زنند، اما این کار به نام طالب ختم می‌شود.» به گفته‌ی وی، برعکس این قضیه هم دور از تصور نیست و گروه طالبان نیز ممکن است پس از انجام ترور، به راحتی ادعا کنند که مسوولیتی در قبال آن ندارند. به همین دلیل، به باور بانو درانی، یکی از مشکلات جدی زنان فعال در قندهار این است که دشمن را نمی‌شناسند و نمی‌دانند با چه افرادی طرف‌اند. او که در زمان کار به عنوان وکیل شورای ولایتی قندهار، از دو حمله‌ی انتحاری جان به سلامت برده است، می‌گوید یکی از تلخ‌ترین تجربه‌های دوره‌ی کاری‌اش ترور یکی از همکاران و دوستان نزدیکش بوده است: «خانم ستاره اچکزی همکارم بود، روز رویداد، هردو در یک موتر به سوی خانه می‌رفتیم و من زودتر از او به مقصد رسیدم. ده – پانزده دقیقه از خداحافظی‌مان گذشته بود که به من زنگ زدند و خبر شهادت او را دادند.» بانو درانی می‌گوید، این اتفاق تاثیر بدی بر حالت روانی او گذاشته و هم‌چنان به نوعی هشداری بوده که او را وادار کرده است به مدت چهار ماه در کابل زنده‌گی کند. خانم درانی از تجربه‌ی دیگری در رابطه با فعالیت‌های «رادیو زن» می‌گوید: «در سال ۲۰۱۴ به صورت جدی از سوی طالبان تهدید شدم. آنان در شب‌نامه‌ای خواستار توقف فعالیت رادیو شده و مرا به محکمه‌ی خود که در آن‌سوی خط مرزی در پاکستان بود، احضار کرده بودند.» وی می‌افزاید: «از آن‌جایی که طالبان هیچ‌گاه مستقیم با یک زن حرف نمی‌زنند، از پدرم خواسته بودند که برای پاسخ‌گویی نزد آنان برود.» به گفته‌ی بانو درانی، آنان قضیه را با قوماندانی امنیه در میان می‌گذارند و با یافتن شخصی رابط، قضیه در نهایت به نفع خانم درانی خاتمه پیدا می‌کند. افزون بر مخالفت علنی طالبان با فعالیت‌های رادیویی خانم درانی، وی برای پیش‌بردن این فعالیت‌ها با مشکلات بسیاری روبه‌رو شده و در یک مورد نیز مشخصاً در این رابطه مورد سوء‌قصد قرار گرفته است. او در سال ۲۰۱۲ در این رابطه، جایزه‌ی بین‌المللی «زنان شجاع» را نیز دریافت کرده است. خانم درانی می‌گوید، مشکل بزرگ دیگر در برخی مناطق قندهار، ساختار فرهنگی جامعه است. به گفته‌ی وی، در برخی موارد، باورهای نا‌درست فرهنگی برای او ترسناک‌تر از تهدیدهای امنیتی است و چنین تفکراتی بارها سد راه زنان فعال در قندهار شده است. وی که به عنوان یکی از آخرین فعالیت‌ها، یک انجمن ورزشی ویژه‌ی بانوان را در قندهار ایجاد کرده است، می‌گوید، نه تنها طالبان، که دیگران از جمله برخی علما نیز تلاش زیادی برای توقف کار این انجمن کرده‌اند: «در ایجاد این انجمن ورزشی، با مشکلات زیادی برخوردیم. نه تنها طالبان، بلکه برخی مردم هم مخالف بودند؛ حتا یک مولوی در خطبه‌ی نماز جمعه گفته بود که این مرکز باید بسته شود، اما خوش‌بختانه موفق به توقف فعالیت آن نشدند.» در کنار تمام این مسایل، آن‌چه خانم درانی به عنوان نکته‌ای مثبت و امیدوارکننده در بخش زنان از آن یاد می‌کند، افزایش تعداد مکاتب دخترانه و بهبود وضعیت تحصیلی دختران در قندهار است. هرچند به باور او، این پیش‌رفت‌ها هنوز هم کافی نیست و نمی‌تواند تضمین خوبی برای موفقیت بیش‌تر زنان در قندهار باشد. او جایگاه زنان فعال در جامعه‌ی پس از مذاکرات صلح را این‌گونه پیش‌بینی می‌کند: «شاید بلافاصله پس از توافقات، زنان نتوانند مانند امروز در جامعه فعال باشند، زیرا ممکن است آن زمان هم طالبان عقیدتی که با توافق صلح مخالف‌اند، در مناطق مختلف حضور داشته باشند، اما به مرور زمان و با تلاش دولت برای جلب اعتماد مخالفان، نگاه آنان نسبت به زنان تغییر خواهد کرد.» به گفته‌ی بانو درانی، حفظ حق تحصیل و کار زنان، باید از اولویت‌های مذاکرات صلح باشد و زنان، حتا پس از مذاکرات صلح هم به مبارزات خود برای دسترسی به حقوق بدیهی‌شان ادامه بدهند. گفت‌وگوی شبکه‌ی جامعه‌ی مدنی و حقوق بشر با مریم درانی، فعال حقوق زن در قندهار